Het doel van dit onderzoek is het bestuderen van pijnverlichting door herhaalde giften ketamine op de pijngevoeligheid bij mensen met fibromyalgie. Ook wordt onderzocht of het effect van de ketamine kan worden aangeleerd door het lichaam.

Zintuiglijke prikkels versterkt

De chronische pijn bij fibromyalgie ontstaat waarschijnlijk doordat het zenuwstelsel op bepaalde plekken te actief is en op sommige plekken juist niet actief genoeg. Hierdoor worden de zintuigelijke prikkels die het lichaam verwerkt bij fibromyalgie versterkt. Ketamine zou het zenuwstelsel van sommige chronisch pijnpatiënten kunnen herstellen. Arts en studie-onderzoeker Hans van Lennep legt uit: “Ketamine wordt gebruikt als middel tegen pijn en als narcosemiddel bij operaties vanwege mogelijk gunstige effecten op pijn na een operatie. Ketamine wordt ook gegeven bij chronische pijnklachten, omdat eerder onderzoek laat zien dat het tegen chronische pijn kan helpen.”

Minder bijwerkingen

De werking van ketamine op de pijn bij mensen met fibromyalgie is ook al eerder onderzocht. Van Lennep: “Dit onderzoek laat zien dat het soms werkt en soms niet. Maar in deze onderzoeken gaat het om eenmalige toedieningen van ketamine en niet om herhaalde toedieningen. Daarnaast zijn er onderzoeken geweest waarbij ketamine vele uren achter elkaar werd gegeven. Deze langdurige toedieningen van ketamine lijken te werken tegen de pijn, maar leiden mogelijk ook tot meer bijwerkingen. Een oplossing voor dit probleem zou mogelijk zijn dat mensen de gunstige effecten van ketamine aanleren. Om die reden willen wij in ons onderzoek relatief korte, herhaalde toedieningen geven en kijken of deelnemers door de omgeving van deze herhaalde toedieningen gesterkt worden in hun pijnverlichting. Dit proces zou mogelijk kunnen leiden tot minder bijwerkingen.”

Aangeleerde pijnverlichting

Om deze aangeleerde pijnverlichting te bestuderen, wordt ketamine herhaaldelijk gegeven aan patiënten in eenzelfde behandelomgeving (bijvoorbeeld een ziekenhuiskamer). Het lichaam koppelt de behandelomgeving aan de effecten van de medicatie. Uiteindelijk kan de werking ketamine zelfs optreden als iemand alleen in een behandelomgeving is en niet het medicijn zelf meer ontvangt.

Van Lennep legt uit: “In dit onderzoek wordt daarom bekeken of eenzelfde proces ook kan optreden bij herhaalde giften esketamine. Dit is een veilige, medische, variant van ketamine. Wij willen onderzoeken wat het effect is van herhaalde toedieningen van esketamine bij mensen met fibromyalgie en of het mogelijk is om die werking te verlengen door het lichaam een reactie op esketamine aan te leren (conditioneren).”

Pijndrempels

De deelnemers krijgen vier keer een infuus met esketamine. Er wordt gekeken hoe de pijnbeleving vóór, tijdens en na het toedienen van dit infuus is. “We meten de pijn en kijken naar pijndrempels,” vertelt Van Lennep. “We vragen de deelnemers om in de perioden tussen de ziekenhuisbezoeken vragenlijsten in te vullen.”

Om dit goed te onderzoeken wordt de werking van esketamine vergeleken met twee andere medicijnen. Deze worden gebruikt als placebo (‘controlemedicijnen’). De medicijnen die worden gebruikt als placebo zijn midazolam, een ander middel dat veel gebruikt wordt bij narcose, en natriumchloride oftewel een zoutoplossing, een stof zonder werkzame bestanddelen. Ook is de bedoeling meer te weten komen over de effecten van pijn en esketamine op de ademhaling.

Pijngevoeligheid getest

Tijdens het onderzoek wordt de pijngevoeligheid voor drukpijn getest. Deze drukpijn wordt gegeven met een drukapparaat of algometer. De onderzoeker levert met het drukapparaat kortdurende pijnprikkels (enkele seconden) die met een maximale druk van 10 kilogram worden gegeven. Het drukapparaat is veelvuldig getest en de druk van 10 kilogram levert geen blijvende schade aan de huid. “De pijn kan het beste worden vergeleken met het stevig drukken van een duim op je spier,” legt Van Lennep uit. “Na het testen kan er een drukplek te zien zijn op de huid, maar die verdwijnt vanzelf na enkele uren.”

Goed om te weten is dat de medicatietoedieningen verlichting van de pijnklachten kunnen geven, maar zeker is dat niet. “Deelname aan dit onderzoek kan tijdelijke verbetering van jouw fibromyalgieklachten geven, maar dit is waarschijnlijk niet blijvend,” zegt Van Lennep eerlijk. “Ik hoop dat we in de toekomst fibromyalgie kunnen behandelen door de effecten van pijnstillers te combineren met de kracht van ons brein. Met de resultaten van dit onderzoek zetten we een belangrijke stap in deze oplossing voor fibromyalgie.”

Interesse?

Ben je geïnteresseerd? Vraag informatie via ketaminepijnstudie@fsw.leidenuniv.nl.