Door Jos Overbeeke
De coronapandemie slokt momenteel veel aandacht op van de Nederlandse ziekenhuizen, waardoor er minder aandacht is voor zoiets als het belang van een waardevolle behandeluitkomst voor de patiënt. Toch zijn er ook langer lopende projecten die ondanks de crisis gewoon doorgaan. Eén daarvan zijn de verbeterteams van de zeven Santeon Ziekenhuizen (zie kader). In deze teams werken de ziekenhuizen wel aan veranderingen in de behandeluitkomsten, in die zin dat het resultaat van een behandeling niet alleen een medisch succes is, maar ook als waardevol wordt ervaren door de patiënt.
Leidend idee achter deze verbeterteams is ‘waardegedreven zorg’. Hiermee wordt bedoeld dat we niet langer het behandelaanbod van het ziekenhuis centraal moeten stellen, maar de resultaten van een behandeling voor de patiënt. Waardegedreven zorg betekent dat artsen zich niet alleen richten op bloedwaarden of andere ‘medische parameters’, maar op concrete zaken, zoals hoeveel pijn of vermoeidheid geeft een behandeling? Kan een patiënt na een ingreep weer werken?
Ander motief achter waardegedreven zorg is dat er bij een complexe ziekte – en reuma kan dat zeker zijn – vaak niet één perfecte behandeling is die alle problemen oplost. Patiënt en arts moeten samen een keuze maken: waar richten we ons op? Wat nemen we als streefdoel?
Het idee van waardegedreven zorg, of value based health care, werd in 2006 gelanceerd door de Amerikanen Michael Porter en Elisabeth Teisberg. Inmiddels is het omarmd door onder meer de Nederlandse ziekenhuizen, de federatie van medisch specialisten, en het ministerie van Volksgezondheid.
Patiënten praten mee
De patiënt centraal dus. “We komen uit een wereld waarin erg tegen artsen werd opgekeken en zij bepaalden wat er gebeurde”, zegt Jet Westerink. Bij het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht en Nieuwegein doet zij onderzoek naar patiëntparticipatie binnen waardegedreven zorg. “De afgelopen decennia hebben patiënten een sterkere stem gekregen in de zorg, maar we zijn er nog lang niet. Zo is er nu veel aandacht voor het idee van samen beslissen: arts en patiënt bepalen in overleg welke behandeling de voorkeur heeft, maar nog niet overal wordt zo gewerkt.”
Zorgpaden
Ander aspect van waardegedreven zorg is de focus op afzonderlijke aandoeningen. Ziekenhuizen zijn doorgaans opgedeeld in afdelingen overeenkomstig de medische specialismen. Er is een afdeling cardiologie, een afdeling neurologie, een afdeling immunologie enzovoort. Terwijl patiënten soms complexe ziekten hebben waarvoor ze bij verschillende disciplines langs moeten. Patiënten maken dan een zwerftocht langs de afdelingen van het ziekenhuis - die niet altijd even goed met elkaar samenwerken.
Volgens Porter en Teisberg moet je dit anders aanpakken, de zorg anders organiseren: niet vanuit de specialismen, maar vanuit de aandoeningen die mensen kunnen hebben. Een concrete werkwijze is het instellen van ‘zorgpaden’ voor met name complexe ziekten, zoals in Nederland nu steeds meer gebeurt: een patiënt met een complexe aandoening volgt een uitgestippeld traject door het ziekenhuis en ziet meerdere specialisten, vaak op één dag.
De zeven Santeon Ziekenhuizen werken al deels vanuit het perspectief van de aandoening. Voor zo’n zestien aandoeningen, waaronder reuma, hebben zij verbeterteams opgesteld. De ziekenhuizen verzamelen gegevens over de behandeluitkomsten bij deze ziekten en wisselen deze gegevens uit. Vervolgens kijken ze welke aanpak het beste werkt voor welke patiëntengroep, en of ze hierin van elkaar kunnen leren.
Behandeluitkomst centraal
Patiënten horen centraal te staan in waardegedreven zorg. Het is dan ook wenselijk dat zij een aandeel hebben in de genoemde verbeterteams. Immers, wie kan beter beoordelen welke uitkomsten hun voorkeur hebben? Maar gebeurt dit ook? Praten patiënten ook mee in de teams?
Dit is wat Westerink, van opleiding medisch bioloog, bij de Santeon ziekenhuizen gaat onderzoeken. “Bij het opzetten van de verbeterteams was het uitgangspunt dat steeds een patiënt aan tafel zou meepraten, maar dat bleek niet altijd eenvoudig te regelen.” Westerink werkte twee jaar bij Reumazorg Nederland en kent de reumawereld: “Veel mensen met reuma zijn goed op de hoogte van hun eigen ziekte en de patiëntenparticipatie is bij hen goed georganiseerd. Maar dat geldt niet voor alle aandoeningen.”
Westerink gaat onderzoeken of patiënten serieus meepraten in de verbeterteams, of zij een aandeel hebben in het formuleren van behandeluitkomsten. “Uiteindelijk gaat het erom dat een arts tijdens het spreekuur de patiënt iets kan bieden dat relevant en waardevol is voor hem of haar. Aan welke behandeloptie geeft de patiënt de voorkeur? En maakt het voor deze opties uit of in de verbeterteams patiënten hierover hebben meegepraat? Leidt dit meepraten tot betere resultaten, tot uitkomsten waar patiënten echt iets aan hebben? Die vragen probeer ik beantwoord te krijgen.”
De zeven Santeon Ziekenhuizen
• Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen
• Catharina Ziekenhuis, Eindhoven
• Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam
• Martini Ziekenhuis, Groningen
• Medisch Spectrum Twente, Enschede
• OLVG, Amsterdam
• St. Antonius Ziekenhuis, Utrecht
De ziekenhuizen omschrijven zichzelf als ‘topklinisch’. Qua behandelaanbod zitten ze tussen een academisch ziekenhuis en een gemiddeld algemeen ziekenhuis. De voorlopige resultaten van het verbeterteam Reuma staan beschreven in een folder: www.santeon.nl/aandoening/reuma
Wil je meer weten over reuma? Kijk dan in de rubriek Reuma van A tot Z.
