Wendy was, samen met onderzoekers van Reade, het centrum voor revalidatiegeneeskunde en reumatologie in Amsterdam, initiatiefnemer van Plants for Joints voor mensen met gewrichtsaandoeningen. Plants for Joints is een leefstijlprogramma waarin aandacht is voor plantaardige voeding, bewegen, stress en slaapmanagement bij mensen met reumatoïde artritis (RA) en artrose. Deze mensen hebben een verhoogd risico op andere ziekten die te maken hebben met leefstijl zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Ook hebben deze mensen vaker dan de rest van de bevolking last van het metabool syndroom. Het metabool syndroom is een verzameling van risicofactoren voor onder andere hart- en vaatziekten. Het gaat om een combinatie van een verhoogd cholesterolgehalte, hoge bloeddruk, overgewicht (vooral een flinke buikomvang) en een hoge bloedsuikerspiegel. Bij mensen met RA is roken de belangrijkste risicofactor die je zelf in de hand hebt.

Plantaardig voedingspatroon

Onder leiding van prof. dr. Dirkjan van Schaardenburg toonde Wendy samen met andere onderzoekers aan dat een gezond plantaardig voedingspatroon, bewegen, en stressverlagende oefeningen positieve effecten hebben op reumatoïde artritis en artrose. Wendy Walrabenstein is zo geïnteresseerd in dit onderwerp dat ze haar leven een aantal jaren geleden grondig omgooide. “Toen ik ontdekte dat leefstijl, voeding, beweging en ontspanning waarschijnlijk een veel grotere rol in ons leven speelt dan gedacht, vond ik dat ik daar iets mee moest doen.” Wendy gaf haar werk als directielid bij een internationale bank op om de opleiding Voeding & Diëtetiek te volgen. Ze verdiepte zich in plantaardige voeding voor ze startte met het onderzoek naar leefstijl bij Reade.

Mediterraan eetpatroon

In haar proefschrift richt Wendy zich op voedings- en leefstijlinterventies voor drie belangrijke reumatische aandoeningen: RA, artrose en jicht. Wendy begon met onderzoek naar passende voeding bij reumatoïde artritis, artrose en jicht. Op basis van bestaande studies kun je concluderen dat de Richtlijnen Goede Voeding van de Nederlandse Gezondheidsraad of vergelijkbare voedingsrichtlijnen een waardevolle basis bieden. Meer specifieke voedingspatronen of -interventies die aanbevolen worden voor mensen met RA zijn vasten, plantaardige voeding en het mediterrane dieet. In het mediterrane eetpatroon staan overwegend pure ingrediënten, noten en veel gezonde vetten centraal. Denk aan verse producten, volkoren, noten en zaden en bovenal veel groente en fruit wen wat vis en zuivel. Bewerkt en rood vlees en sterk bewerkte voeding komen maar sporadisch in dit voedingspatroon voor. Voor artrose wordt een hypocalorisch dieet, een dieet gericht op gewrichtsverlies. De  wetenschappelijke onderbouwing voor gewrichtsverlies is er wel, maar volgens Wendy beperkt. Voor adviezen over supplementen geldt dat er weliswaar wat onderzoek is gedaan, maar dat de kwaliteit van het onderzoek beperkt is.

Win-win-situaties

Anders is dat met het leefstijlprogramma Plants for Joints (Planten voor Gewrichten). Wendy: “Leefstijlinterventies die diverse leefstijlfactoren combineren (bijvoorbeeld voeding en beweging), bleken tot win-winsituaties te leiden, vooral bij hart- en vaatziekten. Daarom werd Plants for Joints ontwikkeld. Plants for Joints is een multidisciplinair leefstijlprogramma van 16 weken op basis van een volwaardig plantaardig voedingspatroon, fysieke activiteit en stressreductie. In ons onderzoek bekeken we het effect van dit leefstijlprogramma op de ziekteactiviteit bij RA, en pijn, stijfheid en fysiek functioneren van mensen met artrose in vergelijking met gebruikelijke zorg.”

Na zestien weken Plants for Joints bleek dat de ziekteactiviteit bij mensen met RA (gemeten met de DAS28) duidelijk meer verbeterd was dan in de controlegroep. DAS staat voor Disease Activity Score (ziekteactiviteitsscore). De 28 staat voor de 28 gewrichten die worden gemeten. Ook was er een duidelijke afname in lichaamsgewicht, vetmassa, buikomvang en het cholesterolgehalte.

Bij mensen met artrose in combinatie met metabool syndroom verbeterde na 16 weken de WOMAC-score voor pijn, stijfheid en fysiek functioneren duidelijk meer dan in de controlegroep. De Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) is een gevalideerde vragenlijst die internationaal in onderzoek wordt gebruikt om de toestand van mensen met artrose te evalueren. De Plants for Joints groep verloor ook meer gewicht, vetmassa en buikomvang. Ook andere waarden waaronder die van cholesterol, verbeterden ook meer in vergelijking met de controlegroep. Het effect van het Plants for Joints programma was ook op bijvoorbeeld de lichaamssamenstelling (spiermassa, kracht, botmineraaldichtheid) duidelijk te zien.

Plants for health

“Het is nu wetenschappelijk aangetoond dat leefstijlprogramma’s gebaseerd op een plantaardig voedingspatroon, zoals het Plants for Joints-programma, werkelijk een gunstig effect hebben op mensen met RA of artrose, en mogelijk ook voor jicht”, zegt Wendy. “Het is nu van belang dit leefstijlprogramma zo snel mogelijk in de zorg te krijgen. Daar zal ik me nu met Dirkjan van Schaardenburg en mijn collega Carlijn Wagenaar op gaan richten met Plants for Health.”

Dit artikel staat in ReumaMagazine 2-2024.